Trái phiếu chính phủ là gì? Các cách để sở hữu trái phiếu chính phủ cho nhà đầu tư

Trái phiếu do chính phủ phát hành (hay còn gọi là trái phiếu chính phủ - TPCP) là một loại chứng khoán nợ được phát hành bởi chính phủ để vay vốn từ nền kinh tế trong nước hoặc nước ngoài. Trái phiếu chính phủ là một lớp tài sản an toàn được đảm bảo bằng uy tín của chính phủ tại đất nước phát hành trái phiếu. Trái phiếu chính phủ có kỳ hạn khác nhau từ 1 năm đến 30 năm hoặc lâu hơn nữa, lãi suất được trả định kỳ.

Trái phiếu chính phủ  là một công cụ tài chính quan trọng đối với thị trường tài chính và sự ổn định kinh tế của mỗi đất nước, đóng vai trò là kênh huy động nguồn vốn cho các chi tiêu của chính phủ.

Ngoài ra, Trái phiếu chính phủ  cũng là một lớp tài sản đầu tư có mức độ rủi ro thấp nhất cho các nhà đầu tư không ưa thích các khoản đầu tư mạo hiểm.

Trái phiếu chính phủ được phân loại dựa trên các tiêu chí khác nhau, bao gồm:

☀️ Về đối tượng phát hành: 

☀️ Về lãi suất: 

☀️ Về thời hạn của trái phiếu: 

Trái phiếu chính phủ là một công cụ đầu tư phổ biến và được nhiều nhà đầu tư lựa chọn nhờ những lợi ích đáng kể mà chúng mang lại:

✔️Tính an toàn: 

Một trong những lợi ích quan trọng nhất mà trái phiếu chính phủ mang lại cho nhà đầu tư là sự an toàn. Nhà đầu tư hoàn toàn không có bất kì rủi ro gì trong việc thu hồi gốc và lãi đúng hạn

Trái phiếu chính phủ có thể dễ dàng chuyển đổi thành tiền mặt: 

Trái phiếu chính phủ thường có khả năng chuyển đổi thành các tài sản khác dễ dàng nhờ tính an toàn của nó. Điều này có nghĩa là chúng sẽ được mua bán nhanh chóng tại thị trường thứ cấp khi cần thiết, cho phép nhà đầu tư có thể dễ dàng chuyển đổi thành tiền mặt.

Tuy nhiên nhà đầu tư lưu ý rằng, ở Việt Nam mới chỉ có thị trường mua bán trái phiếu chính phủ  giữa các doanh nghiệp lớn (ngân hàng, công ty chứng khoán ..), cá nhân sẽ gặp nhiều khó khăn khi giao dịch trái phiếu chính phủ  do chưa có một thị trường giao dịch tập trung đúng nghĩa cho nhà đầu tư cá nhân.

Mặc dù trái phiếu chính phủ đưa đến nhiều lợi ích nhưng vẫn tồn tại một số rủi ro cho các nhà đầu tư khi tham gia thị trường:

⭕Rủi ro liên quan đến lãi suất biến động: 

Một trong những nguy cơ chính đối với trái phiếu chính phủ là thay đổi lãi suất. Lãi suất và giá trái phiếu chính phủ có mối quan hệ ngược chiều. Khi lãi suất biến động tăng/giảm, giá trái phiếu chính phủ cũng thay đổi giảm/tăng. Điều này có thể dẫn đến thua lỗ đối với các khoản đầu tư nếu nhà đầu tư phải bán trái phiếu sớm do các nhu cầu về dòng tiền xuất hiện.

Tương quan ngược chiều giữa giá và lợi suất của trái phiếu chính phủ trên thị trường

Nguồn: Tradingview

⭕Rủi ro liên quan đến sự thiếu ổn định của chính phủ: 

Nếu chính phủ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn tiền trả nợ dẫn đến mất khả năng trả lãi hoặc gốc đúng hạn, nhà đầu tư có thể gặp rủi ro không nhận được lợi tức hoặc mất vốn đầu tư ban đầu.

Trái phiếu chính phủ là một trong những lớp tài sản đầu tư an toàn và ổn định nhất, thường được thực hiện mua/bán trên thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.

Thị Trường Sơ Cấp:

Đây là thị trường nơi mà trái phiếu được chính phủ phát hành lần đầu tiên ra thị trường. Nhà đầu tư có thể liên hệ để thực hiện mua trái phiếu chính phủ trực tiếp từ Kho bạc Nhà nước hoặc mua qua các ngân hàng thương mại hoặc tổ chức tài chính là các công ty chứng khoán. Trong quá trình giao dịch lần đầu, trái phiếu thường được đưa ra với mệnh giá cố định và lãi suất không thay đổi. Chúng có thể có nhiều thời hạn kết thúc khác nhau.

Thị Trường Thứ Cấp:

Đây là nơi mà trái phiếu được các nhà đầu tư mua hoặc bán sau khi chúng đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Trong thị trường này, giá trái phiếu chính phủ có thể thay đổi liên tục do sự biến động của lãi suất và quy luật cung cầu trên thị trường. Thị trường thứ cấp đóng vai trò quan trọng với nhà đầu tư khi nó cho phép họ mua và bán trái phiếu một cách linh hoạt.

(*) Lưu ý: 

Nhà đầu tư tại Việt Nam cần biết rằng trái phiếu chính phủ tại Việt Nam là loại hình đầu tư không thích hợp với các cá nhân do cần
(1) quy mô vốn đầu tư đủ lớn, 

(2) am hiểu sự biến động của yếu tố vĩ mô và tác động của chính sách tiền tệ và tài khóa đối với loại tài sản này, 

(3) chưa có thị trường để thực hiện giao dịch TPCP khiến việc tham gia đầu tư của cá nhân gặp nhiều rào cản hơn.

Thị trường trái phiếu chính phủ toàn cầu là một bộ phận rất quan trọng trong hệ thống kinh tế thế giới, được liên kết với các loại trái phiếu khác nhau được các quốc gia khác nhau phát hành. Những trái phiếu này công cụ quan trọng để xây dựng nên các công cụ theo dõi và xác định lãi suất, đánh giá rủi ro và sự ổn định tổng thể của một nền kinh tế. Một số quốc gia phát hành trái phiếu chính phủ nổi tiếng là Mỹ, Nhật Bản, EU, Trung Quốc và Ấn Độ.

Ở Hoa Kỳ, trái phiếu chính phủ được gọi là Trái phiếu kho bạc Mỹ (T-bills). Đây là một trong những loại trái phiếu chính phủ phổ biến nhất trên thế giới và có độ an toàn cao. Nhà đầu tư trên khắp thế giới đầu tư vào Trái phiếu kho bạc Mỹ như một nơi trú ẩn an toàn trong những thời kỳ kinh tế thế giới có nhiều biến động.

Trái phiếu được phát hành bởi chính phủ Nhật Bản là sự lựa chọn hàng đầu cho các nhà đầu tư tìm kiếm sự an toàn và ít biến động. Tuy nhiên trái phiếu Chính phủ Nhật Bản có lãi suất rất thấp.

Trái phiếu được phát hành bởi chính phủ Trung Quốc đang dần trở nên phổ biến hơn theo tiềm lực tăng lên của nền kinh tế Trung Quốc. Sự phát triển nhanh chóng của Trung Quốc khiến cho trái phiếu chính phủ Trung Quốc dần nổi lên là một loại tài sản an toàn mang lại mức lợi tức cao.

Nguồn: Tổng hợp

Nhiều dự báo cho rằng trái phiếu chính phủ sẽ tiếp tục giảm trong năm 2023 và nửa đầu năm 2024 trước khi tăng trở lại vào cuối năm 2024. Nguyên nhân là do lợi tức trái phiếu Chính Phủ Mỹ vẫn đang tăng mạnh ở các kỳ hạn. 

Nguyên nhân khiến cho giá trái phiếu chính phủ Mỹ được dự báo là sẽ giảm là do cuộc chiến với lạm phát được dự kiến sẽ còn kéo dài và nhu cầu phát hành mới trái phiếu của Mỹ tăng phục vụ chi tiêu của chính phủ. Bên cạnh đó, các dữ liệu kinh tế để chỉ ra rằng nền kinh tế Mỹ hiện đang khỏe mạnh và chưa cho thấy dấu hiệu suy thoái khiến cho kịch bản duy trì mức lãi suất cao trong thời gian tới ngày càng trở lên phổ biến.

Giá trái phiếu chính phủ Mỹ giảm mạnh về tương đương với năm 2008

Nguồn: Tradingview

Ngoài những đặc điểm kể trên, cá nhân sẽ khó khăn trong việc đầu tư trái phiếu chính phủ hơn trong khi đó lại dễ dàng tiếp cận đầu tư qua kênh cổ phiếu. Do đó, việc đầu tư bằng việc mua cổ phiếu và cổ phiếu nước ngoài sẽ thuận tiện hơn đối với cá nhân và đem lại lợi nhuận cao hơn.

Trái phiếu chính phủ là một loại tài sản an toàn cho đầu tư và đáng tin cậy. Tuy nhiên vẫn có các rủi ro giá trái phiếu thay đổi do thay đổi lãi suất và tình hình hoạt động của chính phủ kém hiệu quả.

Trái phiếu do chính phủ phát hành được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí, bao gồm đối tượng phát hành, lãi suất và kỳ hạn. Những trái phiếu này có đặc điểm khác nhau và mức lợi tức khác nhau, phù hợp với nhà đầu tư yêu cầu mức rủi ro thấp và tình hình tài chính có nhiều sự biến động.

Mặc dù trái phiếu chính phủ có những ưu điểm nhất định, nhưng so sánh với cổ phiếu và cổ phiếu nước ngoài, chúng có lợi suất thấp hơn và không có tiềm năng tăng trưởng giá trị nhiều trong tương lai. 

Trong tình hình hiện tại, giá trái phiếu chính phủ có xu hướng giảm do nhu cầu phát hành mới trái phiếu để tài trợ cho các chi tiêu của chính phủ và lãi suất tăng cao trong cuộc chiến với lạm phát. Tuy nhiên, trái phiếu chính phủ vẫn đóng vai trò quan trọng đối với thị trường tài chính của mỗi một quốc gia.