Liệu Bitcoin sắp khóa các coin của mình? Đề xuất “The Cat” gây chia rẽ cộng đồng

Máy tính lượng tử vẫn là mối lo lớn đối với Bitcoin và thị trường crypto, tạo ra rủi ro bảo mật cho công nghệ mã hóa cốt lõi. Tuy nhiên, hiện đang có một mối đe dọa mới là BIP “Cat” gây tranh cãi, làm dấy lên cuộc tranh luận sôi nổi giữa các developer về việc gắn nhãn cho hàng triệu output liên quan đến inscription là không thể tiêu dùng vĩnh viễn.

Bản dự thảo BIP này cố gắng giải quyết nỗi lo về việc blockchain bị phình to, đồng thời đặt ra các câu hỏi quan trọng về quyền sở hữu và nguyên tắc cơ bản của Bitcoin. Phản ứng từ cộng đồng rất đa dạng, có người ủng hộ mạnh mẽ, có người lại cảnh báo về nguy cơ tạo ra tiền lệ nguy hiểm.

Các nhà phát triển Bitcoin tranh luận về BIP “The Cat”: đề xuất xử lý spam UTXO từ Ordinals và Stamps

Mỗi giao dịch Bitcoin đều chi tiêu số coin nhận được từ giao dịch trước đó. Các output của một giao dịch chính là số lượng Bitcoin được gửi đến các địa chỉ. Khi một output chưa được sử dụng đến, nó sẽ trở thành Unspent Transaction Output (UTXO).

Nói đơn giản, UTXO là phần Bitcoin mà bạn có thể sử dụng ở lần tiếp theo.

Kế hoạch này tập trung giải quyết tình trạng số lượng UTXO của Bitcoin gần đây đã tăng gấp đôi, đạt hơn 160 triệu vào năm 2023, nguyên nhân phần lớn do Ordinals và Bitcoin Stamps gây ra.

Vài năm trở lại đây, bộ UTXO của Bitcoin tăng mạnh, tạo ra thách thức cho các node operator và miner. Theo một thảo luận về dự thảo, số lượng UTXO đã từ khoảng 80–90 triệu lên hơn 160 triệu trong năm 2023.

Hiện nay, gần một nửa số UTXO chứa dưới 1,000 satoshi, hầu hết chỉ tồn tại để lưu trữ dữ liệu hơn là để giao dịch tiền tệ thực sự.

Nguyên nhân chính là do inscription qua Ordinals, đặt dữ liệu vào trường Taproot witness và Bitcoin Stamps tạo ra output không thể sử dụng được bằng cách dùng các địa chỉ multisig giả mạo.

Những cách làm này vượt qua các quy định như OP_RETURN được tạo ra từ đầu để hạn chế dữ liệu không liên quan đến thanh toán lên blockchain. Chính sách transfer 80 byte của OP_RETURN đã giúp giảm bớt việc blockchain phình to, nhưng các kỹ thuật mới lại tận dụng định dạng giao dịch mới để lưu trữ dữ liệu ngoài luồng.

Ảnh hưởng cũng không nhỏ. Mỗi node đều phải tải toàn bộ bộ UTXO về để xác minh giao dịch, làm tăng chi phí cho miner và cả những ai vận hành nhiều node.

Dev Bitcoin Mark Erhardt cho rằng việc dùng UTXO set kiểu Stamps “có thể nói là một trong những cách gây hại cho blockchain về mặt kỹ thuật nhất.”

Theo truyền thống, Bitcoin luôn ưu tiên giao dịch tài chính và hạn chế lưu trữ dữ liệu. Dev Bitcoin Core Greg Maxwell nói về giới hạn OP_RETURN: “Một phần ý tưởng ở đây chính là hướng mọi người theo nhu cầu tiết kiệm tối đa.”

Tuy nhiên, cả Ordinals lẫn Stamps vẫn lách được các quy tắc này, nên đã có ý kiến kêu gọi những biện pháp mạnh hơn, như “The Cat”.

Bên trong đề xuất BIP “The Cat”

Bản đề xuất này giới thiệu khái niệm Non-Monetary UTXOs (NMUs), được flag bởi các indexer với bit NMU. Các output liên quan đến inscription được nhận diện theo cách này sẽ trở thành không thể tiêu dùng, không dùng được làm input cho giao dịch nữa.

Các node sẽ loại bỏ những output này khỏi bộ dữ liệu, giảm bớt yêu cầu lưu trữ và chi phí vận hành.

“Đề xuất BIP mới là ‘The Cat’ nhắm đến chống spam từ Ordinals và Stamps trên Bitcoin: bằng cách đóng băng satoshi nhờ đồng thuận. Ý tưởng là làm cho hàng triệu UTXO nhỏ chỉ dùng để lưu dữ liệu trở nên không thể tiêu dùng, loại các sats này khỏi lưu thông nhưng đồng thời tạo ra một tiền lệ chưa từng có về việc làm mất giá trị của satoshi,” Livecoins, một tài khoản nổi tiếng trên X viết.

Việc phân loại sẽ tùy giá trị, tập trung vào các UTXO dưới 1,000 satoshi trong một số thời điểm nhất định. Khi tính năng này kích hoạt, node sẽ bỏ qua các NMU này trong quá trình xác thực giao dịch.

Những người ủng hộ cho rằng cách này ngăn spam bằng cơ chế kinh tế, không cần lọc kỹ thuật liên tục. Họ như TwoLargePizzas tin rằng lợi ích không dừng lại ở việc “dọn dẹp” một lần mà còn nhiều hơn thế.

Khi thể hiện rõ quan điểm Bitcoin không khuyến khích dữ liệu ngoài thanh toán, “The Cat” có thể ngăn ý định spam về sau. Nona YoBidnes nhấn mạnh rằng spam chiếm đến 30–50% tổng số UTXO, gọi đề xuất là “một lời cảnh báo chống spam” mạnh mẽ cho cả mạng lưới.

BIP nhắm đến hàng triệu output “bụi” chưa tiêu dùng, mỗi output ngốn tài nguyên. Đối với các dịch vụ quy mô lớn, gánh nặng tích tụ này gây ra chi phí vận hành thực sự và cả thời gian đồng bộ node chậm hơn cho người dùng mới.

Tranh luận: quyền sở hữu tài sản và các giá trị cốt lõi của Bitcoin

Phía phản đối đưa ra lý lẽ đầy sức nặng, cho rằng đề xuất này sẽ làm thay đổi gốc rễ các thuộc tính của Bitcoin. Greg Maxwell, một developer lớn và nhà hoạt động vì quyền riêng tư, cho rằng tiết kiệm lưu trữ không đủ lớn để biện minh cho việc “vô hiệu hóa UTXO”, gọi đây là “tước đoạt tài sản,” làm lung lay giá trị cốt lõi của Bitcoin.

Lập trình viên Ataraxia 009 cảnh báo thay đổi này “có thể trượt dài trên một con dốc nguy hiểm.” Khi đồng thuận blockchain có thể đóng băng một số UTXO, tương lai sẽ mở ra khả năng tịch thu coin hàng loạt.

Vấn đề này đánh trúng tâm lý cộng đồng vốn đặt nặng yếu tố chống kiểm duyệt, chống tịch thu tài sản.

Cuộc tranh luận tập trung vào câu hỏi: Liệu Bitcoin có nên phân biệt các loại giao dịch trên tầng giao thức hay không?

Những người ủng hộ xem spam inscription là tấn công cần loại bỏ, còn phía phản đối lại sợ rằng giao thức sẽ có quyền phân xử mọi giao dịch có hợp lệ hay không.

Nếu mạng lưới sẵn sàng xóa bỏ satoshi vì mục đích sử dụng, nhiều người lo rằng đây có thể mở đường cho các hình thức can thiệp rộng hơn sau này.

Cuộc tranh luận cũng cho thấy sự giằng co về “căn tính” của Bitcoin. Liệu Bitcoin chỉ là hệ thống thanh toán hay còn là nơi bảo vệ mọi giao dịch hợp lệ khỏi kiểm duyệt?

Người ủng hộ dẫn chứng truyền thống hạn chế lưu trữ dữ liệu, nhưng những người phản bác lại nhấn mạnh Ordinals và Stamps hiện tại vẫn hợp lệ theo quy tắc blockchain.

Cộng đồng vẫn đang đóng góp ý kiến trong quá trình xem xét dự thảo, trước khi bất kỳ BIP chính thức nào được trình lên. Kết quả sẽ ảnh hưởng không chỉ về mặt kỹ thuật mà còn là cách Bitcoin cân bằng giữa giá trị cốt lõi và nhu cầu vận hành thực tế.

Bất kể kết quả “The Cat” ra sao, cuộc tranh luận này đã nhấn mạnh xung đột giữa hiệu quả vận hành và nguyên tắc, khi Bitcoin tiếp tục mở rộng và đối mặt với nhiều thách thức mới.