Chỉ số VN100 là gì? Phân biệt chỉ số VN100 với một số loại chỉ số khác trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Chắc hẳn những ai đã tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam hầu như đã từng nghe qua các chỉ số VN30, VN100, VNMidcap, VNSmallcap…, trong đó VN100 được xuất hiện khá thường xuyên. Trong bài viết này, hãy cùng Mitrade khám phá các thông tin cơ bản của chỉ số VN100, phân biệt nó với một số loại chỉ số khác cũng như một số lưu ý liên quan trong khi tham gia giao dịch trên thị trường. 

- Các định nghĩa và khái niệm về VN100

Chỉ số VN100 là chỉ số được HOSE (Sở Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh) xây dựng dựa trên các cổ phiếu trong rổ VN30và VNMidcap, trong đó bao gồm 100 cổ phiếu có giá trị vốn hóa lớn nhất và thanh khoản nhiều nhất trên sàn HOSE. Các cổ phiếu này cần đáp ứng một số điều kiện tham gia và những điều kiện sàng lọc nhất định để vào bộ chỉ số. Thuật ngữ vốn hóa ở đây hiểu đơn giản là tổng số tiền cần thiết để mua lại công ty theo kỳ vọng của nhà đầu tư tại một thời điểm xác định.

- Các tiêu chí chọn lựa của VN100: Thanh khoản, tỷ lệ free-float, chọn cổ phiếu

☀️ Thanh khoản: Các cổ phiếu được lựa chọn dựa trên tỷ suất quay vòng chứng khoán. Trong đó, điều kiện cần là cổ phiếu phải có tỷ suất quay vòng lớn hơn hoặc bằng từ 0,04-0,05%, tùy thuộc cổ phiếu đã thuộc thành phần của chỉ số kỳ trước hay không. 

☀️ Tỷ lệ free-float: Chỉ số VN100 được xác định dựa trên cách tính giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float, có thể hiểu đơn giản là số lượng cổ phiếu lưu hành trên thị trường nhân với giá trị vốn hóa của cổ phiếu đó. Trong đó, giá trị vốn hóa được xét trên cơ sở giá trị bình quân của hàng ngày trong 12 tháng gần nhất, còn tỷ lệ free-float là phần trăm cổ phiếu chuyển nhượng tự do trên tổng số cổ phiếu đang lưu hành. 

f = (KL cổ phiếu đang lưu hành – KL cổ phiếu không tự do chuyển nhượng)/ KL cổ phiếu đang lưu hành

Điều kiện về free-float đối với VN100 là các cổ phiếu phải có f > 10%. Trong trường hợp f <= 10%, cổ phiếu đó sẽ bị loại, trừ phi cổ phiếu đó có giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float lớn hơn trung vị của 90% giá trị vốn hóa điều chỉnh free-float của các cổ phiếu có đủ điều kiện tham gia vào VN100.

☀️ Chọn cổ phiếu: 

Thứ nhất, cổ phiếu đủ tư cách tham gia VN100 phải không thuộc diện vi phạm (chẳng hạn bị cảnh cáo do công bố thông tin không hợp lệ, tạm ngừng giao dịch hay kiểm soát đặc biệt) trong 3 tháng kể từ ngày dữ liệu được chốt. Ngoài ra, cổ phiếu còn quá mới (thời gian niêm yết dưới 6 tháng trên HOSE) cũng thuộc diện bị loại.

Thứ hai, các cổ phiếu phải nằm trong vùng 90% giá trị giao dịch tích lũy của rổ VNAllshares. Nếu cổ phiếu đang từ vị trí 70 trở lên, cổ phiếu đó luôn luôn được chọn. Ngược lại, nếu cổ phiếu xếp từ vị trí 71 đến 110, HOSE sẽ ưu tiên cổ phiếu trong danh mục kỳ trước.

Thứ ba, việc lựa chọn cổ phiếu sẽ được cân nhắc điều chỉnh bán niên, cụ thể vào tháng 1 và tháng 7 hàng năm. 

- Giới hạn tỷ trọng vốn hóa của cổ phiếu (c) 

Nhằm để tránh việc một hoặc nhiều cổ phiếu trong rổ chiếm tỷ trọng quá lớn, tỷ trọng vốn hóa của các cổ phiếu trong chỉ số VN100 phải nhỏ hơn hoặc bằng 10%. 

- Cách thức tính toán chỉ số giá 

Chỉ số VN100 = Giá trị vốn hóa của thị trường hiện tại (CMV)/ Hệ số chia

Trong đó, phần tử số CMV là tổng giá trị vốn hóa của từng cổ phiếu điều chỉnh free-float và hệ số giới hạn tỷ trọng vốn hóa tại thời điểm ước tính. Hệ số chia bằng giá trị vốn hóa thị trường tại lúc đóng cửa chia cho giá trị cơ sở của chỉ số. Hệ số chia này nhằm đảm bảo tính liên tục của VN100 trong trường hợp phần tử số có biến động tăng/giảm bất thường.

- Lịch sử của chỉ số VN100

VN100 được HOSE xây dựng vào năm 2014, trên cơ sở hình thành của một số chỉ số tương tự của các nước (đặc biệt là chỉ số FTSE 100) và có điều chỉnh lại cho phù hợp với kinh tế Việt Nam. Trước khi có VN100, Việt Nam chỉ có hai chỉ số chứng khoán mang tính đại diện là VNIndex và VNAllshare. Tuy nhiên, hai chỉ số này có độ bao phủ các cổ phiếu quá rộng và không phù hợp về tính đại diện. Do đó, VN100 ra đời sẽ giúp khắc phục nhược điểm của hai chỉ số trên. 

- Ý nghĩa của chỉ số VN100

Chỉ số VN100 giúp nhà đầu tư có cái nhìn trực diện về thị trường chứng khoán khi tổng vốn hóa chiếm hơn 90% toàn thị trường, tránh được sự biến động của các cổ phiếu có vốn hóa nhỏ hơn. Ngoài ra, VN100 có ưu điểm hơn VN30 ở chỗ nó bao hàm cả các công ty trong nhóm midcap – các doanh nghiệp có quy mô trung bình – nên nhà đầu tư có thể xem xét sự vận động của chỉ số để đánh giá được cả biến động của nhóm doanh nghiệp lớn lẫn trung bình, từ đó đưa ra những phân tích và lựa chọn cổ phiếu một cách chính xác hơn. 

Theo sát hơn 400 thị trường tài chính trên sàn Mitrade

Danh sách cổ phiếu trong rổ VN100 có thể tìm kiếm tại địa chỉ sau: 

https://www.hsx.vn/Modules/Listed/Web/StockIndexView/188803177

Trong đường dẫn trên, nhà đầu tư sẽ được cung cấp một cách chi tiết thông số về các nhóm ngành, khối lượng cổ phiếu đang lưu hành hay vốn điều lệ của doanh nghiệp.

Xét về vốn hóa thị trường theo ngành, nhóm ngành tài chính chiếm gần 49% vốn hóa chỉ số VN100. Điều này là dễ hiểu khi tỷ trọng của nhóm ngân hàng đang chiếm rất lớn về mặt vốn hóa của HOSE với nhiều cổ phiếu đại diện như VCB, TCB, VPB, BID… Xếp tiếp theo là nhóm bất động sản với tỷ trọng khoảng 13% -  chủ yếu đóng góp bởi nhóm họ Vingroup và nhóm hàng tiêu dùng thiết yếu với đại diện là cổ phiếu VNM. Nhóm nguyên vật liệu chiếm vị trí thứ 4 với tỷ trọng khoảng 9%, trong đó cổ phiếu tiêu biểu là HPG. 

Danh sách top 5 ngành đứng đầu xét về mặt vốn hóa và top 10 công ty đứng đầu có thể tham khảo qua bảng sau. Đáng chú ý là riêng top 10 công ty có vốn hóa thị trường lớn nhất đã chiếm tỷ trọng 43% trong rổ VN100.

Bảng: Top 5 ngành đứng đầu xét theo quy mô vốn hóa thị trường – Nguồn: HOSE

Bảng: Top 10 công ty đứng đầu xét theo quy mô vốn hóa thị trường – Nguồn: HOSE

- Bên cạnh VN100, còn có nhiều chỉ số cơ bản của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), hay còn gọi ngắn gọn là HOSE-Index. Đặc điểm chung của các chỉ số này là xác định dựa trên giá trị vốn hóa của thị trường và lọc các tiêu chí như thanh khoản, tỷ số free-float như đề cập ở trên. Sự khác biệt cơ bản đến từ quy mô và số lượng cổ phiếu trong rổ chỉ số. Một số chỉ số cơ bản khác là: 

+ Chỉ số VNAllShare (VNALL): Chỉ số đo lường vốn hóa của tất cả các cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE.

+ Chỉ số VN30: Chỉ số đo lường vốn hóa của 30 công ty vốn hóa lớn nhất và có thanh khoản trong VNALL.

+ Chỉ số VNMidcap: Chỉ số đo lường vốn hóa của 70 công ty trung bình trong VNALL.

+ VNSmallcap: Chỉ số đo lường vốn hóa nhóm công ty có quy mô nhỏ trong VNALL.

+ VNAllshare Sector Indices: Chỉ số ngành với cổ phiếu được phân theo chuẩn ngành GICS trong VNALL.

Đồ thị: Tăng trưởng các loại chỉ số từ 30/10/2020 đến 31/10/2023 – Nguồn: HOSE

Bảng: Đặc điểm chỉ số cập nhật cuối tháng 10/2023 – Nguồn: HOSE

- Nhà đầu tư có thể giao dịch chỉ số VN100 thông qua kênh trung gian là ETF

Khi tham gia thị trường chứng khoán tại Việt Nam, nhà đầu tư có thể tìm đến các quỹ ETF mô phỏng theo chỉ số VN100 làm kênh đầu tư khá hữu ích. Bản chất là Quỹ ETF (Exchange Traded Fund) là một quỹ đầu tư mô phỏng diễn biến chỉ số chứng khoán theo một rổ cổ phiếu nhất định. 

Quỹ ETF VinaCapital VN100 là hình thức đầu tư nhà đầu tư có thể cân nhắc với hình thức  này. Quỹ này sẽ mô phỏng rổ VN100 với cổ phiếu của 30 công ty có vốn hóa lớn và 70 công ty có vốn hóa vừa niêm yết trên HOSE. Quỹ được quản lý bởi đội ngũ nhiều kinh nghiệm và có tính minh bạch cao. 

Ngoài ra, nhà đầu tư có thể tìm đến Quỹ ETF IPAAM VN100 của Công ty chứng khoán Vndirect cũng có đặc điểm tương đối giống với chỉ số trên của VinaCapital. 

- VN100 bao gồm các cổ phiếu của các công ty lớn nhất nhưng chưa chắc đã mang lại hiệu quả sinh lời tốt nhất

Bản chất VN100 là tập hợp của 100 công ty có vốn hóa thị trường lớn nhất, thông thường là các công ty có truyền thống lịch sử lâu đời cũng như có quy mô, danh tiếng trong ngành. Do đó, thị giá của các công ty này thường có độ biến động thấp và rủi ro đầu tư ít hơn các cổ phiếu nhỏ (smallcap) nên tỷ suất sinh lời có thể không cao. Nhà đầu tư được khuyển khích kết hợp với nhiều yếu tố khác như triển vọng công ty, câu chuyện phía sau, phân tích cơ bản và kĩ thuật cũng như chú trọng quản trị rủi ro để có thể có quyết định đầu tư hiệu quả.

- VN100 có thể làm “phong vũ biểu” cho nền kinh tế vĩ mô của Việt Nam một cách tương đối

Chỉ số VN100 bao gồm 100 công ty thành phần với quy mô lớn, do đó nó có ảnh hưởng quan trọng đối với thị trường chứng khoán nói riêng và nền kinh tế - tài chính tại Việt Nam nói chung. Các lĩnh vực của công ty trong rổ chỉ số của VN100 trải đều khá đa dạng từ tài chính, bất động sản đến tiêu dùng sản xuất. Do đó, nhà đầu tư có thể quan sát chỉ số VN100 trong lịch sử để có góc nhìn tổng quan về sức khỏe, vận động của nền kinh tế Việt Nam một cách tương đối. Mặc dù vậy, đặc điểm cố hữu của thị trường chứng khoán Việt Nam là tập trung phần lớn vào nhóm tài chính ngân hàng, nên nhà đầu tư nên quan sát thêm các chỉ số kinh tế khác như xuất nhập khẩu, sản xuất công nghiệp, PMI để có đánh giá chính xác hơn về thể trạng của nền kinh tế.

- Các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số bao gồm kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp, sức khỏe kinh tế Việt Nam, tâm lý nhà đầu tư

Trong dài hạn, chỉ số VN100 sẽ có xu hướng đi lên nếu kinh tế Việt Nam duy trì tăng trưởng một cách bền vững. Còn trong ngắn hạn, xu hướng của VN100 sẽ phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp, đặc biệt đối với nhóm tài chính ngân hàng – bất động sản do có tỷ trọng lớn cùng với tâm lý của nhà đầu tư. Ngoài ra, VN100 sẽ ít chịu ảnh hưởng bởi yếu tố “làm giá” từ các đội lái hơn VN30 do có số lượng cổ phiếu thành phần lớn hơn và chưa phải là công cụ giao dịch phái sinh như VN30. 

Chỉ số VN100 là một chỉ số quen thuộc, thông dụng đối với các nhà đầu tư do HOSE xây dựng dựa trên 100 công ty có giá trị vốn hóa thị trường điều chỉnh theo free-float và thanh khoản lớn nhất trên sàn. 100 công ty này bao gồm nhóm 30 công ty lớn nhất (large-cap) và 70 công ty quy mô trung bình (mid-cap). Cách thức xây dựng chỉ số và tiêu chí chọn cổ phiếu sẽ dựa trên một quy tắc xác định nhằm đảm bảo việc lựa chọn có thể phản ánh đầy đủ diễn biến giá của cả hai nhóm large-cap và mid-cap. Chỉ số VN100 là một trong những chỉ số có tính đại diện cao nhất trên tập hợp các loại chỉ số trên sàn HOSE hiện nay.

Nhà đầu tư có thể tìm đến các quỹ ETF như của Vinacapital hay VNDirect để giao dịch chỉ số VN100 hoặc đơn giản tìm đến một kênh đầu tư an toàn, có giá trị tích sản do VN100 là thước đo cho nền kinh tế, đồng thời vẫn có thể mang lại tỷ suất lợi nhuận tương đối do chỉ số này bao hàm cả nhóm mid-cap.