Vụ hack Cetus trị giá 260 triệu USD trên Sui gây đóng băng mạng—Các nhà phê bình nói ‘Phi tập trung là một lời nói dối’

Vào ngày 22/05/2025, cộng đồng blockchain đã chứng kiến một sự cố gây sốc. Cetus Protocol, một nền tảng tài chính phi tập trung (DeFi) được xây dựng trên mạng Sui, đã bị tấn công và mất 260 triệu USD.

Sự kiện này đã gây thiệt hại tài chính nghiêm trọng và khơi mào một cuộc tranh luận gay gắt về tính phi tập trung, một nguyên tắc cốt lõi của công nghệ blockchain.

Mạng Sui có thực sự phi tập trung không?

Ngay sau vụ tấn công, Cetus đã nhanh chóng tạm dừng các hợp đồng thông minh của mình để ngăn chặn tổn thất thêm. Trong thông báo mới nhất, dự án cho biết đã đề nghị một thỏa thuận whitehat với hacker để thu hồi số tiền bị đánh cắp.

Mặc dù ý định tạm dừng các hợp đồng có thể là tốt, nhiều chuyên gia cho rằng hành động này mâu thuẫn với tinh thần phi tập trung, giá trị nền tảng của blockchain. Jesus Martinez, người sáng lập Legion, cho rằng đây là bằng chứng rõ ràng rằng Sui không thực sự phi tập trung.

“Phi tập trung là một lời nói dối. Họ đang chặn các giao dịch cho vụ ‘hack’ 200 triệu USD xảy ra trên SUI. Mặt nạ đã rơi xuống,” Jesus Martinez nói.

Lời phát biểu của ông nhanh chóng thu hút sự chú ý của cộng đồng, gây ra sự đồng thuận rộng rãi. Duo Nine, người sáng lập YCC, thừa nhận rằng Cetus và SUI có thể đã đưa ra quyết định đúng đắn. Tuy nhiên, ông cho rằng phi tập trung chỉ là một thuật ngữ tiếp thị cho hầu hết các dự án, ngoại trừ Bitcoin và Ethereum.

“Mặc dù điều này là tốt trong trường hợp này, điều này cho thấy mạng SUI có thể đóng băng tiền của bạn theo yêu cầu. Phi tập trung chỉ là tiếp thị ngoài BTC/ETH,” Duo Nine nói.

Thêm vào đó, những nghi ngờ về tính phi tập trung của Sui không phải là mới. Vào tháng 05/2024, Justin Bons, người sáng lập và CIO của CyberCapital, đã công khai cáo buộc Sui về sự tập trung. Ông cho rằng những người sáng lập kiểm soát 84% token được stake. Ông lập luận rằng nếu một nhóm nhỏ kiểm soát phần lớn token, những người sáng lập có thể thao túng hệ thống theo ý muốn, làm suy yếu tính phi tập trung.

Mặc dù Mạng Sui phản hồi, khẳng định rằng những người sáng lập không kiểm soát kho bạc hoặc các token được phân bổ cho nhà đầu tư, những nghi ngờ này vẫn tồn tại. Sau vụ hack Cetus, những lo ngại này lại nổi lên với cường độ mới.

“Các validator của SUI đang thông đồng để CENSOR các giao dịch của hacker ngay bây giờ! Điều đó có làm cho SUI trở nên tập trung không? Câu trả lời ngắn gọn là CÓ; điều quan trọng hơn là tại sao? Những ‘người sáng lập’ sở hữu phần lớn nguồn cung & chỉ có 114 validator,” Justin Bons nói.

Những phản ứng gay gắt này cho thấy sự nhạy cảm của người dùng blockchain đối với bất kỳ dấu hiệu nào của sự kiểm soát tập trung.

Tranh luận không hồi kết: Kiểm soát vs. hệ thống không cần cấp phép

Cetus không phải là trường hợp đầu tiên gây ra tranh cãi như vậy. Thực tế, vụ hack DAO năm 2016 trên Ethereum cũng đã dẫn đến một hard fork, tạo ra Ethereum Classic. Solana cũng cần một sự đồng thuận im lặng từ các validator để khắc phục lỗi phát hành token không giới hạn.

Mạng Bitcoin cũng phát hiện một lỗi lạm phát nghiêm trọng. Tại thời điểm đó, các nhà phát triển Bitcoin Core đã phải âm thầm liên hệ với các pool khai thác để vá lỗ hổng trước khi công bố cho công chúng. Ngoài ra, Tether đã đóng băng hàng tỷ USD để hỗ trợ các nỗ lực thực thi pháp luật.

Gần đây hơn, THORChain đối mặt với chỉ trích vì bị tội phạm sử dụng để rửa tiền bị đánh cắp từ Bybit và Coinbase.

“Crypto là một lời nói dối. Chúng ta đã được hứa hẹn về sự phi tập trung hoàn toàn, mã không thể ngăn cản và hệ thống không cần tin cậy. Hóa ra… hầu hết các chuỗi lớn đã dừng lại khi mọi thứ trở nên tồi tệ,” nhà đầu tư Cassie.sui nói.

Nếu một dự án như THORChain chọn không can thiệp, nó sẽ đối mặt với chỉ trích pháp lý và đạo đức. Nếu quyết định can thiệp và ngăn chặn thiệt hại, nó bị cáo buộc là tập trung. Cả hai bên dường như đều có lý lẽ hợp lý.

“Thế giới crypto đang bị chia rẽ. ‘Nếu họ có thể đóng băng tiền, liệu nó có thực sự phi tập trung không?’ so với ‘Họ đã cứu 162 triệu USD khỏi bị đánh cắp vĩnh viễn.’ Cả hai bên đều có điểm hợp lý. Nhưng điều quan trọng là: Điều này thay đổi mọi thứ về giả định bảo mật L1,” Gautham, đồng sáng lập Polynomial, nói.

Phi tập trung, từng là lý tưởng cốt lõi, hiện đang bị thử thách bởi những thực tế khắc nghiệt của các mối đe dọa an ninh. Liệu các dự án như Sui có thể cân bằng giữa an ninh và phi tập trung? Hay chúng ta đang chứng kiến sự suy tàn của lý tưởng phi tập trung?

Câu hỏi về phi tập trung vẫn chưa có lời giải. Tuy nhiên, một điều rõ ràng: sự kiện này đã làm lung lay niềm tin sâu sắc vào phi tập trung.