Bitcoin tăng rồi mất gần 100 tỷ USD chỉ trong vài giờ, chuyện gì vừa xảy ra?

Bitcoin đã trải qua một đợt biến động cực mạnh vào ngày 17/12/2023, khi giá tăng vọt hơn 3,000 USD chỉ trong chưa đầy một giờ rồi đảo chiều giảm mạnh về gần 86,000 USD.

Đợt biến động này không xuất phát từ tin tức lớn nào. Thay vào đó, dữ liệu thị trường cho thấy nguyên nhân chính đến từ sử dụng đòn bẩy, vị thế giao dịch và thanh khoản yếu, dễ bị tổn thương.

Short squeeze đã đẩy giá Bitcoin lên cao hơn

Pha tăng mạnh này bắt đầu khi Bitcoin tiến sát mức 90,000 USD – đây là khu vực kháng cự quan trọng về tâm lý và kỹ thuật.

Biến động giá Bitcoin ngày 17/12/2023. Nguồn: CoinGecko

Dữ liệu thanh lý cho thấy có rất nhiều vị thế bán khống dùng đòn bẩy nằm phía trên mốc giá đó. Khi giá tăng vượt lên, những người bán khống này buộc phải đóng vị thế. Việc đóng này đồng nghĩa họ phải mua vào Bitcoin, làm giá tăng nhanh hơn nữa.

Ước tính, khoảng 120 triệu USD vị thế bán khống đã bị thanh lý trong đợt tăng này. Đây là một ví dụ kinh điển về short squeeze, khi việc mua vào bắt buộc đẩy giá lên vượt mức thông thường mà nhu cầu spot có thể tạo ra.

Thanh lý trên thị trường crypto ngày 17/12/2023. Nguồn: Coinglass

Ở giai đoạn này, thị trường nhìn có vẻ mạnh mẽ, nhưng thực chất cấu trúc bên trong lại khá yếu.

Đợt tăng giá đã chuyển thành làn sóng thanh lý lệnh long

Khi Bitcoin thoáng chạm lại mức 90,000 USD, nhiều nhà giao dịch mới nhảy vào tìm kiếm lợi nhuận nhờ xu hướng mạnh.

Phần lớn những người này đã mở vị thế mua (long) dùng đòn bẩy với hy vọng giá tiếp tục tăng. Tuy nhiên, đợt tăng này không nhận được đủ lực mua từ thị trường spot nên nhanh chóng chững lại.

Khi giá quay đầu giảm, các vị thế long này trở nên nguy hiểm. Một khi các mức hỗ trợ quan trọng bị phá vỡ, sàn giao dịch sẽ tự động thanh lý các vị thế này. Hệ quả là hơn 200 triệu USD vị thế long bị thanh lý, khiến thị trường lao dốc mạnh mẽ.

Làn sóng thanh lý thứ hai giải thích vì sao đà giảm lại nhanh và sâu hơn cả pha tăng trước đó.

Chỉ trong vài giờ, Bitcoin đã giảm về gần 86,000 USD, xóa sạch phần lớn thành quả trước đó.

Dữ liệu vị thế cho thấy thị trường đang ở trạng thái mong manh

Dữ liệu về vị thế của trader từ Binance và OKX giúp giải thích vì sao biến động lại khủng khiếp đến vậy.

Tại Binance, số lượng tài khoản top trader nghiêng về long tăng mạnh trước khi giá biến động. Tuy nhiên, dữ liệu về khối lượng vị thế lại cho thấy họ không dám “cược lớn”, tức là nhiều người long nhưng với số tiền nhỏ.

Tỷ lệ long/short Bitcoin trên Binance Futures. Nguồn: Coinglass

Trên OKX, các chỉ số về vị thế thay đổi mạnh mẽ ngay sau biến động giá. Điều này cho thấy các trader lớn đã nhanh chóng điều chỉnh vị thế, có thể tận dụng nhịp giảm giá hoặc phòng vệ rủi ro khi các lệnh bị thanh lý.

Khi có quá nhiều vị thế crowd, niềm tin thị trường lại không đồng nhất và dùng đòn bẩy cao, thị trường rất dễ biến động mạnh theo cả hai hướng mà không có dấu hiệu báo trước.

Tỷ lệ long/short Bitcoin trên OKX. Nguồn: Coinglass

Liệu các market maker hoặc cá mập có thao túng biến động này không?

Dữ liệu on-chain cho thấy các market maker như Wintermute đã chuyển Bitcoin giữa các sàn trong lúc biến động. Những lệnh chuyển này trùng với thời điểm giá dao động mạnh nhưng không chứng minh thị trường bị thao túng.

Đối với market maker, việc cân bằng lại tài sản trong giai đoạn thị trường căng thẳng là điều thường thấy. Họ nạp Bitcoin lên sàn có thể là để phòng vệ, quản lý margin hoặc hỗ trợ thanh khoản, không nhất thiết là để bán xả làm giá giảm.

Quan trọng hơn, toàn bộ diễn biến lần này có thể giải thích bằng các nguyên lý thị trường đã biết: cụm vị thế bị thanh lý, đòn bẩy cao và sổ lệnh mỏng. Hiện chưa có bằng chứng nào cho thấy có sự thao túng đồng loạt.

Wintermute đang thực hiện các giao dịch Bitcoin quy mô lớn trên các sàn giao dịch tập trung. Nguồn: Arkham

Điều này có ý nghĩa gì cho Bitcoin trong thời gian tới

Bài viết này cho thấy một rủi ro lớn trong thị trường Bitcoin hiện nay.

Hiện tại, mức độ sử dụng đòn bẩy vẫn ở mức cao. Thanh khoản của thị trường có thể cạn nhanh chóng khi biến động mạnh xảy ra. Khi giá tiến gần các vùng hỗ trợ hoặc kháng cự quan trọng, việc thanh lý vị thế bị ép buộc có thể chi phối hoàn toàn diễn biến giá.

Các yếu tố cơ bản của Bitcoin không thay đổi trong vài giờ vừa qua. Biến động lớn này cho thấy thị trường đang rất mong manh, chứ không phải do giá trị dài hạn của Bitcoin có biến động.

Khi thị trường chưa “reset” lại đòn bẩy và nhà đầu tư chưa điều chỉnh lại vị thế của mình, những biến động mạnh tương tự vẫn có thể tiếp tục xảy ra. Lần này, Bitcoin không tăng hay giảm do tin tức.

Mà đơn giản là vì đòn bẩy đã khiến giá “tự quay lưng” lại với chính nó.